Η Συνθήκη των Σεβρών, 1920

Μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τα εμπλεκόμενα κράτη άρχισαν συνομιλίες για την ειρήνη και τον καθορισμό των συνόρων. Έτσι η Συνθήκη των Σεβρών παραχώρησε στην Ελλάδα την ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη και τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο. Επίσης, επικύρωσε την κυριαρχία της Ελλάδας στα άλλα νησιά του Αιγαίου που κατείχε από το 1913. Ακόμη, οι Μεγάλες Δυνάμεις, εμπιστεύονταν τη διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος, με ρόλο τοποτηρητή για τη δημόσια τάξη στην Ιωνία. Οι κάτοικοι της περιοχής θα καλούνταν, σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, μετά από πέντε έτη να δηλώσουν αν προτιμούν την ένωση με την Ελλάδα ή την παραμονή τους στην Τουρκία. Επιπλέον, σύμφωνα με αυτή τη συνθήκη, προβλεπόταν πως αν οι οθωμανικές αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα εξέπιπταν από την κυριαρχία τους στην Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα. Η προσάρτηση ζωτικής σημασίας περιοχών έκανε πράξη τη Μεγάλη Ιδέα και η Ελλάδα πανηγύριζε τη δημιουργία του κράτους «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο αισιόδοξα όσο έδειχναν. Η επικύρωση της Συνθήκης των Σεβρών δεν έγινε από κανένα συμμαχικό κοινοβούλιο (ούτε από το ελληνικό), καθώς μετά την επαναφορά του Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο, διαταράχθηκαν οι σχέσεις με τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες ποτέ δεν τον αναγνώρισαν ως αρχηγό του ελληνικού κράτους. Εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η συνθήκη έγινε αποδεκτή από τον σουλτάνο Μεχμέτ ΣΤ΄ (ο οποίος προσπαθούσε να σώσει τον θρόνο του), αλλά απορρίφθηκε από το ανεξάρτητο κίνημα των Νεότουρκων. Οι τελευταίοι, υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, χρησιμοποίησαν αυτή τη διένεξη για να αυτοανακηρυχθούν κυβέρνηση και να καταργήσουν το χαλιφάτο.

Δεκαετία του 1920

Η δεκαετία του ‘20 ξεκίνησε με πολλές ελπίδες για τον Ελληνισμό (Συνθήκη Σεβρών), αλλά πολύ γρήγορα η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Οι λανθασμένες κινήσεις, ο Εθνικός Διχασμός, αλλά και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, έφεραν τη μεγαλύτερη (κατά πολλούς) συμφορά του έθνους μας, τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Η Συνθήκη της Λωζάννης που ακολούθησε (24 Ιουλίου 1923) αναθεώρησε αυτή των Σεβρών και έτσι η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο, την περιοχή της Σμύρνης και της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών. Επίσης παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία. Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα τουλάχιστον 1.650.000 Τούρκοι υπήκοοι χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η Σύμβαση εξαιρούσε από την ανταλλαγή τους Έλληνες κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, τους Μουσουλμάνους κατοίκους της Δυτικής Θράκης και τους κάτοικους της Ίμβρου και της Τενέδου. Μετά την ολοκλήρωση των ανταλλαγών ο πληθυσμός της Ελλάδας έφτασε τα 6 εκατομμύρια κατοίκους και οι πρόσφυγες αποτελούσαν περίπου το 20% του συνόλου. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην Αττικοβοιωτία, τη Μακεδονία και τη Θράκη και ξεπερνούσαν το 30% του πληθυσμού αυτών των περιοχών. Στο διπλωματικό πεδίο πραγματοποιήθηκαν δύο συμφωνίες με γειτονικές χώρες που είχαν σχέση με τη Μακεδονία. Η πρώτη ήταν το Πρωτόκολλο Πολίτη – Καλφώφ το 1924 (μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας) και η δεύτερη η Συμφωνία του δικτατορικού καθεστώτος Πάγκαλου με την Γιουγκοσλαβία το 1926. Και στις δύο περιπτώσεις η Ελλάδα υποχώρησε στις απαιτήσεις των Βουλγάρων και Σέρβων αντίστοιχα, που αφορούσαν τους σλαβόφωνους της Μακεδονίας. Όμως ακυρώθηκαν και οι δύο από τις επόμενες ελληνικές κυβερνήσεις μετά από λίγους μήνες! Στο μεταξύ όμως, στα πλαίσια της συμφωνίας με τους Βούλγαρους, επειδή υπήρχε αναφορά για αμοιβαία συνεργασία στον χώρο της παιδείας, η Ελλάδα πρόλαβε να τυπώσει το λεγόμενο Αμπετσεντάρ (Abecedar). Δηλαδή ένα αναγνωστικό (βλέπε εικόνα) που εκδόθηκε το 1925, απευθυνόταν σε Βούλγαρους και ήταν γραμμένο στη βουλγαρική γλώσσα. Το αστείο είναι ότι οι Σκοπιανοί το χρησιμοποιούν ως απόδειξη αναγνώρισης «μακεδονικής γλώσσας» από την Ελλάδα!

Λειβαδίτης Κωνσταντίνος